Miło nam zawiadomić,
że nakładem
Wydawnictwa Quaestio (www.quaestio.com.pl)
ukazal sie podręcznik
do literaturoznawstwa dla studentów germanistyki
„Einführung in die Literaturwissenschaft.
Ein Handbuch für Germanistikstudenten“
(„Wstęp do
literaturoznawstwa. Podręcznik dla studentów germanistyki”)
autorstwa Ewy
Turkowskiej
Prezentowana pozycja wypełnia
lukę na rynku wydawniczym w Polsce, na którym – w przeciwieństwie do rynku
niemieckiego, gdzie dostępnych jest kilkanaście popularnych podręczników do
literaturoznawstwa – zauważa się dotkliwy brak opracowań tego tematu,
przystępnych dla studentów zarówno pod względem sposobu prezentacji materiału,
jak i ceny. Autorka podjęła w nim próbę połączenia dwóch tradycji badawczych:
rodzimej, polskiej oraz niemieckiej.
Wiadomości zawarte w pierwszej
części książki stanowią niezbędne zaplecze teoretyczne dla nauczania historii
literatury oraz analizy i interpretacji tekstów literackich. Oprócz wstępnych
wyjaśnień, czym zajmuje się literaturoznawstwo i czym jest literatura (rozdz. 1
i 2), część ta zawiera podstawowe zagadnienia teorii dzieła literackiego:
kryteria podziału na rodzaje literackie (rozdz. 3), charakterystykę
poszczególnych rodzajów literackich: epiki, dramatu i liryki (rozdz. 4, 5, 6)
oraz wiadomości z wersologii i retoryki, będące podstawą analizy wiersza
(rozdz. 6.6. i 7). Podstawy teorii dzieła literackiego uzupełnione są o teorię
procesu historycznoliterackiego: podział na okresy, prądy literackie i zasady
periodyzacji historii literatury (rozdz. 8).
Druga część książki poświęcona
jest nowszemu rozwojowi literaturoznawstwa. W rozdz. 9 przedstawiono kierunki
badań literackich w XX wieku jako tło, konieczne do zrozumienia problematyki
współczesnych teorii literatury: dekonstrukcjonizmu (rozdz. 12), estetyki
recepcji (rozdz. 13) i Gender Studies (rozdz. 14). W każdym z tych rozdziałów omówiono
również możliwości wykorzystania teoretycznych osiągnięć danej szkoły badawczej
w dydaktyce literatury. W osobnym rozdziale (10) przedstawiono problem
interpretacji dzieła literackiego w ujęciu różnych teorii literatury i w
dydaktyce literatury. Rozdział o hermeneutyce (11) łączy perspektywę
historyczną i współczesną, przedstawiając hermeneutykę zarówno jako naukę o
rozumieniu tekstu, jak i współczesną filozofię.
Każdy rozdział zakończony jest
ćwiczeniami, umożliwiającymi utrwalenie wiadomości zawartych w tekście, a w
rozdz. 4-6 – samodzielną analizę tekstu literackiego. Rodzaj zastosowanych
ćwiczeń pozwala na wykorzystanie tekstu podręcznika w celu rozwijania
sprawności czytania ze zrozumieniem. Ćwiczenia do rozdziałów 10-14,
traktujących o nowych teoriach literaturoznawstwa, charakteryzują się
nowatorskim podejściem dydaktycznym, opartym na zniesieniu podziału na dyskurs
teoretyczny i literacki i łączą wiedzę z teorii i historii literatury z
wypowiedzią (quasi)literacką.
Ewa Turkowska
Einführung in die
Literaturwissenschaft.
Ein Handbuch für Germanistikstudenten.
Inhaltsverzeichnis
0. Vorwort
1. Literaturwissenschaft – Struktur der Disziplin
1.1 Begriff und
Entstehung
1.2 Struktur der
Literaturwissenschaft
1.2.1 Literaturgeschichte
1.2.2 Literaturtheorie
1.2.3 Literarische Kritik
1.3
Literaturdidaktik
1.4 Übungen
2. Was ist
Literatur?
2.1 Das Wesen der
Literatur
2.2 Wozu braucht
der Mensch Literatur? Funktionen der Literatur
2.2.1 Bedeutung der Literatur für das Individuum
2.2.2 Gesellschaftliche Funktion der Literatur
2.3 Wozu lernen
künftige Deutschlehrer deutsche Literatur?
2.4 Übungen
3. Literarische Gattungen
3.1. Kriterien
der Einteilung in Grundformen der Dichtung
3.2. Die Rolle
des Gattungsbegriffs
3.3. Qualitative
Bezeichnungen: das Epische, das Lyrische, das Dramatische
3.4 Übungen
4. Epik
4.1 Entstehung
und Begriff
4.2 Epische
Gattungen
4.3 Kategorien
der Epik
4.3.1 Erzähler
4.3.2 Zeitgestaltung
4.3.3 Erzählstoff, Geschehen, Handlung, Fabel
4.3.4 Figuren
4.3.5 Schauplatz
4.4 Übungen
5. Dramatik
5.1 Entstehung
des europäischen Dramas
5.2 Drama als
literarische und theatralische Gattung
5.3 Komik und
Tragik als Voraussetzung für Komödie und Tragödie
5.4 Theorie der
Tragödie nach Aristoteles
5.5 Dramatische
Gattungen
5.6 Kategorien
des Dramas
5.6.1 Konflikt
5.6.2 Handlung
5.6.3 Figuren
5.7 Geschlossene
vs. offene Dramenform
5.8 Übungen
6. Lyrik
6.1 Entwicklung
der Lyrik
6.2 Exkurs über
moderne Lyrik
6.3 Kategorien der
Lyrik
6.4 Einteilung
der Lyrik
6.5 Lyrische
Gattungen
6.6 Verslehre
6.6.1 Grundbegriffe der Metrik
6.6.2 Reimformen
6.6.3 Strophenformen
6.7 Interpretation
des Gedichts und Analyseverfahren
6.8 Übungen
7. Rhetorik
7.1 Geschichte
der Rhetorik
7.2 Rhetorische
Mittel
7.2.1 Tropen
7.2.2 Rhetorische Figuren
7.3 Übungen
8. Theorie der literarischen Evolution
8.1 Literarische Entwicklung
8.2 Periodisierung der literarischen Entwicklung
8.3 Benennung der Epochen
8.4 Literarische Epoche
8.5 Literarische Strömung
8.6 Übungen
9. Entwicklung der Literaturwissenschaft im 20.
Jahrhundert
9.1
Vorgeschichte: Positivismus und die antipositivistische Wende
9.2
Entwicklungsrichtungen der Literaturwissenschaft
9.3 Theorien und
Methoden in der Literaturwissenschaft des 20. Jhs.
9.4 Übungen
10. Interpretation
10.1 Begriff
10.2
Interpretation als der Mittelpunkt der Literaturwissenschaft
10.3
Interpretation im Literaturunterricht
10.4 Übungen
11. Hermeneutik
11.1
Geschichtlicher Abriss und Begriffsklärung
11.2 Beitrag der
Hermeneutik zur Interpretation literarischer Werke
11.3 Übungen
12. Dekonstruktion
12.1
Begriffliches: Dekonstruktion oder Dekonstruktivismus?
12.2 Kritik an
der Zeichentheorie des Strukturalismus
12.3
Dekonstruktion als Verfahren der Textanalyse
12.4 Das Problem
der Interpretation
12.5
Dekonstruktion im Literaturunterricht?
12.6 Fazit (?)
12.7 Übungen
13. Rezeptionsästhetik
13.1 Rezeptions-
und Wirkungsästhetik
13.2
Wirkungsgeschichte
13.3 Literaturdidaktische
Relevanz der Rezeptionsästhetik
13.4 Übungen
14. Gender Studies
14.1 Begriffsklärung
14.2 Geschichte
14.3 Themen und
Ansätze der Gender und Queer Studies
14.4 Übungen
Lösungen zu den Übungen
Bibliographie
